Rize’de Yaylacılık:

Yayla: Dağlık, yüksek yerlerde, kışları yaşam koşulları zor olduğu için genellikle boş kalan, yazları havası serin ve güzel, suyu, otu bol olduğu için geçici olarak bir süre oturulan mera alanlarıdır.

Rize’de 66 tane yayla vardır Araştırmalarım ve edindiğim bilgilere göre bazı yaylaların tarihi 16. yy'a kadar dayanmaktadır bazı yaylaların ise 18.yy'larda keşfedildiği bilinmektedir. Yaylalar devlet arazisi olarak bilinir ve tapusuz arazilerdir fakat kullanım hakkı orada yıllardır yaşayan yayla halkına aittir.

Genelde yaylalar 1800 rakım ve üzerinde bulunurlar birkaç yayla haricinde genelde yaylalarda ağaç yetişmemektedir bunun sebebi ise gece gündüz arasındaki sıcaklık farkının çok olması,yüksek yerde düşük sıcaklıkların olması ve fotosentez sonucu ağaçların karbon depolayamamalarıdır.

Yaylalarda kışın ikamet edilmemektedir. Ortalama 3-4 ay yaylacılık faaliyeti yapılmaktadır bu da Mayıs ayından Ekim ayının sonuna kadar sürmektedir.

 

Eski dönemlerde bu yaylaların keşfedilmesi; köylerde yapılan hayvancılığın yoğun derecede olması ve köy halkı tarafından kullanılan mera alanlarının yetmemesi nedeniyle bölge halkı hayvanlarına yeni mera alanları bulmak için yüksek yerlere göç etmesi sonucunda bulunmuştur. Yöre halkı yaylaları keşfettikten sonra İlkbaharın sonunda yaylalara çıkışlara başlar ve soğuk havaların gelmesiyle yani karların Kaçkar dağlarında belirmesiyle tekrardan köylere doğru inişler başlamaktadır. Her sene bu göç olayını tekrar etmektedirler. 18 ve 19. yy'larda göç olayları belli bir ahenk içinde yapılırdı. Önce göç için köyün ihtiyar heyeti tarafından bir gün belirlenir ardından sabahın erken saaatlerinde kalkan köy halkı yollara dizilir hayvanlarıyla birlikte tulum eşliğinde ortalama 13-14 saat süren yürüyüşle yaylalara varmaktaydılar bu göç serüveni benim çok ilgimi çekmiştir.

 

Yaylalar bağlı oldukları köy halkı tarafından kullanılır. Her köye ait yaylalar ve mera alanları olduğu için başka köy halkı gelip diğer yaylalarda yaylacılık faaliyeti yapılmamaktadır. Mayıs ayında yaylaya gelen köy halkı 2000’li yıllara kadar yoğun derecede hayvancılık faaliyeti yapılmaktaydılar. Büyük baş ve küçük baş hayvancılık şeklinde sınıflandırabiliriz. Yaylalardaki evlerin mimari yapısı ise 3 metreyi geçmeyecek küçük evlerden oluşmaktadır. Bunun sebebi; Kışın yağan yoğun kar yağışının evlerin seviyesini geçmesi,yüksek yapılan evlerin çığ dolayısıyla çökmesi ve çatılarının uçmasıdır. Evler yapılırken fazla rüzgar ve tipi vuran tarafa taş örülür diğer taraf ise ahşap yapılırdı. Yaylaya ise ev halkının en tecrübeli olanları olan yaşlılar çıkar gençler ise gurbetçilik için köyde kalır veya şehirlere giderlerdi. Aynı zamanda evde bulunan küçük genç çocuklarda yaylalara götürülerek yaylalarda çocuklara çobanlık öğretilirdi. Bu da gençlere sorumluluk duygusunun gelişmesine olanak sağlardı. Yaylaya çıkarken yaylada belli bir süre yetecek kadar erzak yanınızda bulunmak zorundaydı çünkü yaylalarda bakkal tarzında yiyecek,içeçek alabileceğiniz herhangi bir yer yoktur. 

Mecbur olarak yaya olarak yaylalara çıkmak zorundaydınız. Çünkü yaylaların çoğuna 2000’li yıllarda yol gelmiştir. Yaylaya vardıktan sonra artık yayla serüveni başlar ve kışa hazırlık yapmaya başlarlardı. Yaylacılar hayvanları ahırda beslemek yerine büyük meralara hayvanları salıp beslendikten sonra ahırdı sütünü alarak evde süt ürünleri üretmekteydiler. Yapılan süt ürünleri köylere getirilir ve ev halkı tarafından tüketilmektedir. 

 

Yaylalarda Mayıs ayında çıkışlar başlar Ekim ayında tekrar köye inişler başlar. Kışın yoğun kar yağışından dolayı yaylalarda yaşam olmaz.

Yaylalar köylere bağlıdır ve sadece köy halkı tarafından kullanılmaktadır. Dışarıdan kimse gelip ev yapamamaktadır.

Birçok yaylada evlerin değiştirilerek kullanıldığı pansiyon tarzında konaklama tesisleri bulabilirsiniz. Ortak banyo-wc olması kaçınılmaz. 

Bölgede birkaç yayla hariç hemen hemen hiçbir yaylada bakkal yoktur. İhtiyaçlarınızı alarak yaylaya çıkmanız en iyisi.

Çoğu yaylanın yolu bozuktur. Arazi araçları ve yüksek minibüsler haricinde binek araçlarla çıkmak imkansızdır. Engebeli ve taşlık yollara rastlayabilirsiniz.

Blog Yazarı: ORGANİK ADAM